معمولا اسم عرق که می آید یاد تابستان و گرمای بی امان می افتیم اما انگار زیر جلد بعضی ها چشمه ای می جوشد، طوری که حتی در زمستان هم خیس عرق هستند. بعضی ها زیربغل ها و کف دست و پاها و بعضی دیگر تمام بدنشان عرق می کند و مدام باید لباس عوض کنند. دکتر همایون مژدهی آذر، متخصص پوست و مو درباره دلایل تعریق زیاد در زمستان و روش های درمانی آن توضیح می دهد.
آیا هر فردی که بیشتر عرق می کند دچار تعریق بیش از اندازه است؟
تعریق فرایند طبیعی بدن است که در پاسخ به گرما، استرس و هیجان ها تولید می شود. این فرآیند طبیعی کارکردهای مختلفی دارد و هر نوع تعریقی به عنوان تعریق بیش از اندازه محسوب نمی شود. بعضی افراد به طور طبیعی کمی بیشتر از بقیه عرق می کنند اما نمی توان از آن به عنوان تعریق بیش از اندازه یاد کرد.
اگر در هر فصلی، میزان تعریق به حدی باشد که روی زندگی روزمره فرد مانند زندگی شخصی، روابط اجتماعی و مناسبات حرفه ای تاثیر منفی بگذارد، در این صورت می توان آن را تعریق بیش از حد قلمداد کرد.
تعریق بیش از اندازه به چند دسته تقسیم می شود؟
فرقی نمی کند تعریق زیاد در تابستان باشد یا زمستان. تعریق بیش از حد به دو دسته تقسیم می شود: تعریق بیش از اندازه موضعی؛ یعنی یک یا چند ناحیه از بدن بیشتر عرق می کنند.
تعریق بیش از اندازه عمومی؛ یعنی تمام بدن فرد زیاد عرق می کند. شایع ترین نوع این تعریق های آزاردهنده تعریق های موضعی هستند. این نوع تعریق، به خصوص در کف دست و پا و زیربغل ها مشاهده می شود.
دلایل تعریق زیاد حتی در هوای سرد چیست؟
درست است که به دلیل افت دمای هوا انتظار تعریق زیاد نمی رود اما این نوع تعریق در هر فصلی که باشد دو دلیل عمده دارد که در واقع نوعی بیماری محسوب می شود. بعضی افراد به صورت ژنتیکی زیاد عرق می کنند. در بیشتر موارد تعریق بیش از حد از دوران کودکی آغاز می شود. در بعضی موارد دیگر تعریق بیش از اندازه به دلیل اضطراب و هیجان ها تولید می شود که در هر دو صورت هیچ ارتباطی به دمای هوا ندارد.
عوامل ارثی در تعریق بیش از اندازه شایع تر است که دلیل مشخصی برای آن پیدا نشده است. در تعریق مربوط به اضطراب، امکان دارد کنترل کننده های مرکزی تعریق که در مغز قرار دارند، پیغام های اشتباه مخابره کرده و این حالت را ایجاد کنند. بعضی افراد در شرایط استرس زا دچار زخم معده یا افزایش فشارخون می شوند.
همین مکانیزم های مشابه می تواند باعث افزایش حساسیت گیرنده های کف دست و پا شده و عرق فرد را درآورند.
آیا ابتلا به بعضی بیماری ها می تواند زمینه ساز تعریق بیش از حد شود؟
در بعضی موارد فرد بدون دخالت این وضعیت ها نیز دچار تعریق زیاد می شود که ناشایع است؛ برای مثال افرادی که دچار پرکاری تیروئید هستند در هر فصلی دچار تعریق بیش از حد می شوند. در دیابت های کنترل نشده نیز در سیستم های پیام رسان مربوط به تعریق اشکالاتی به وجود می آید که در این شرایط نیز امکان دارد فرد دچار تعریق های غیرقرینه شود.
در این شرایط گاهی کاهش تعریق نیز اتفاق می افتد؛ یعنی فرد در ناحیه ای از بدن تعریق بیش از حد و در ناحیه دیگر تعریق کمتر از حد معمول دارد. در بیماری پرکاری غده فوق کلیوی نیز به دلیل ترشح هورمون های خاصی مانند هورمون آدرنالین امکان دارد که فرد دچار تعریق بیش از حد، به خصوص به صورت ناگهانی و همراه با علائمی مانند افزایش فشارخون، اضطراب و تپش قلب شود.
بعضی مشکلات ناشایع دیگری نیز باعث تعریق زیاد در هر فصلی می شوند. در بعضی موارد که تعریق بیش از اندازه مربوط به مشکلات داخلی بدن است، مشاوره با متخصصان داخلی مانند متخصصان غدد لازم است.
چه روش های درمانی وجود دارند؟
اول باید علت اصلی این نوع تعریق تشخیص داده شود که نیازمند شرح حال بیمار، بررسی های دقیق، انجام آزمایش های لازم و… است؛ برای مثال اگر فردی مشکوک به دیابت است، پزشک باید بررسی ها و آزمایش های لازم را انجام دهد.
متاسفانه در بیشتر موارد علت جسمی خاصی برای مشکل تعریق بیش از حد یافت نمی شود. در مواردی که علت مشخص می شود درمان های لازم آغاز شده و به صورت غیرمستقیم تعریق فرد کنترل می شود.
برای کنترل وضعیت ثانویه بعضی بیماری ها و درمان مواردی که علت خاصی پیدا نمی شود، از روش های مختلف درمانی استفاده می شود. معمولا رویکرد اولیه درمان موضعی است. داروهای مختلفی مانند ترکیبات نمک های آلومینیوم -کلرور آلومینیوم و ترکیبات زیرکونیوم- استفاده قرار می گیرند.
این فراورده ها هم به صورت آماده و ترکیبی که توسط داروساز تهیه می شوند موجود هستند که با توجه به تجویز پزشک به صورت موضعی استفاده می شوند. فراورده های خوراکی مانند ترکیبات آنتی کولینرژیک و داروهایی مانند پروپانتلین به دلیل عوارض غیرقابل تحملی که برای بیمار دارند، چندان استفاده نمی شوند.
این داروها به خصوص برای افرادی که از خشکی دهان رنج می برند یا دچار احتباس ادرار هستند، عوارض بیشتری دارد اما در هر حال از این داروها به عنوان روش های درمانی استفاده می شود.
آیا تزریق به کاهش تعریق کمکی می کند؟
یکی از رویکردهای جدید برای مقابله با تعریق زیاد تزریق توکسین بوتولینیوم یا بوتاکس است.
امروز از این تزریق برای درمان چین های عمیق پیشانی و اخم و چین و چروک دور چشم استفاده می شود اما یکی دیگر از کاربردهای بسیار موثر این دارو در درمان تعریق های بیش از اندازه کف دست و پا و به خصوص زیر بغل است. ماندگاری و رضایت از این درمان بالاست زیرا هشت ماه تا یک سال ماندگاری دارد.
این تزریق بسیار ساده و بی خطر بوده و در یک جلسه انجام می شود. البته این تزریق باید توسط متخصصان مجرب و با داروهای تایید شده توسط وزارت بهداشت انجام شود. از درمان های قدیمی تعریق بیش از اندازه روش آینتوفورز است. در این روش از الکتریسیته ملایم برای درمان تعریق بیش از حد استفاده می شود.
این وسیله در مراکز تخصصی پوست وجود دارد. البته دستگاه خانگی آن نیز وجود دارد که فرد می تواند در منزل از آن استفاده کند. لازم است که این تکنیک ها تکرار شوند چون در صورت قطع آن امکان عود مشکل وجود دارد. از روش های دیگری که عنوان گزینه آخر پیشنهاد می شود، عمل جراحی است.
در بعضی موارد که تعریق زندگی فرد را به طور کامل مختل می کند، با مشاوره با متخصصان جراح اعصاب، روش های جراحی اعصاب انجام می شود. در این روش بعضی عصب های مربوط به تعریق کف دست و پا یا زیربغل ها را قطع می کنند. این روش کمتر استفاده می شود زیرا روش پرعارضه ای است.
در بعضی موارد مشاهده شده که بعد از این عمل، تعریق نواحی دیگر بدن به طور جبرانی افزایش می یابد، بنابراین از این روش به عنوان گزینه آخر و در شرایط خاص استفاده می شود.
آگاهی و حمایت از افراد با عرق زیاد
نقاشی را تصور کنید که کارش با کاغذ و بوم نقاشی است یا خبرنگاری که مجبور است در محیط پراسترس کاری خود مطلبی را یادداشت کند یا افرادی که در محیط کار مجبورند با همکاران خود دست بدهند.
متاسفانه بیشتر افرادی که دچار مشکل تعریق بیش از حد دست و پا و زیربغل هستند، از وجود روش ها و امکانات درمانی بی اطاع اند.
بیشتر این افراد بعد از سال ها رنج بردن از این مشکل به متخصص پوست مراجعه می کنند. مساله بعدی هزینه بالای روش های درمانی این مشکل است، برای مثال تزریق بوتاکس برای مقابله با تعریق زیاد شیوه پرهزینه ای است، به همین دلیل خیلی از این افراد نمی توانند از عهده این هزینه ها بربیایند و از درمان چشم پوشی می کنند.
به نظر می رسد هم باید در این زمینه بیشتر اطاع رسانی کرد، و هم باید از طریق بیمه یا کاهش هزینه ها از این بیماران نیز حمایت شود.
منبع : مد پلاس
